ภาวะมีบุตรยาก (Infertility) หมายถึง คู่สมรสที่มีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ จำนวน 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ เป็นระยะเวลา 1 ปี และไม่มีการตั้งครรภ์เกิดขึ้น โดยไม่ได้มีการคุมกำเนิดร่วมด้วย หรือ เป็นระยะเวลา 6 เดือนในกรณีที่คู่สมรสฝ่ายหญิงที่มีอายุมากกว่า 35 ปีขึ้นไป
ภาวะมีบุตรยากแบบปฐมภูมิ (Primary infertility) หมายถึง คู่สมรสที่มีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ จำนวน 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ เป็นระยะเวลา 1 ปี หรือ เป็นระยะเวลา 6 เดือนในกรณีที่คู่สมรสฝ่ายหญิงที่มีอายุมากกว่า 35 ปีขึ้นไป และไม่มีการตั้งครรภ์เกิดขึ้น โดยไม่ได้มีการคุมกำเนิดร่วมด้วย โดยสตรีผู้นั้นไม่เคยมีการตั้งครรภ์มาก่อน
ภาวะมีบุตรยากแบบทุติยภูมิ (Secondary infertility)หมายถึง คู่สมรสที่มีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ จำนวน 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ เป็นระยะเวลา 1 ปี หรือ เป็นระยะเวลา 6 เดือนในกรณีที่คู่สมรสฝ่ายหญิงที่มีอายุมากกว่า 35 ปีขึ้นไป และไม่มีการตั้งครรภ์เกิดขึ้น โดยไม่ได้มีการคุมกำเนิดร่วมด้วย โดยสตรีผู้นั้นเคยมีการตั้งครรภ์ คลอดบุตร รวมทั้งการแท้งบุตร หรือ ตั้งครรภ์นอกมดลูกมาก่อน
คู่สมรสควรตรวจประเมินเมื่อไหร่
- ตรวจตั้งแต่ก่อนแต่งงาน หรือเมื่อวางแผนจะมีบุตร เพื่อเตรียมความพร้อมก่อนการมีบุตร เช่น การซักประวัติ ตรวจร่างกาย ทั้งสามีและภรรยา ในฝ่ายหญิงรวมถึงการตรวจภายใน ตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก หรืออัลตราซาวน์เพื่อตรวจหาความผิดปกติของมดลูกและรังไข่ รวมถึงการตรวจคัดกรองโรคติดเชื้อต่าง ๆ การก่อนวางแผนมีบุตร
- ตรวจเมื่อสงสัยมีภาวะมีบุตรยาก
- กรณีฝ่ายหญิงอายุ น้อยกว่า 35 ปี แนะนำให้ตรวจหาสาเหตุ หลังพยายามมีบุตร อย่างสม่ำเสมอ เป็นระยะเวลา 1 ปี
- กรณีฝ่ายหญิงอายุ มากกว่า 35 ปี แนะนำให้ตรวจหาสาเหตุ หลังพยายามมีบุตร อย่างสม่ำเสมอ เป็นระยะเวลา 6 เดือน
- กรณีฝ่ายหญิงอายุ มากกว่า 40 ปี แนะนำให้ตรวจหาประเมินทันทีเมื่อต้องการมีบุตร
- กรณีคู่สมรสที่ทราบว่ามีความผิดปกติอยู่ก่อนหน้านี้ เช่น ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis), ไข่ไม่ตกเรื้องรัง หรือภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (Polycystic ovary syndrome, PCOS) ในฝ่ายหญิง หรือ น้ำเชื้อน้อย หรือไม่มีตัวอสุจิในฝ่ายชาย แนะนำให้พบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและให้การรักษาโดยทันที
